Συγκοινωνούντα Δοχεία
Μαρία Πασχαλίδου

… il y a là une porte entr-ouverte, au-delà de laquelle il n’y a plus qu’un pas à faire pour, au sortir de la maison vacil-lante des poètes, se retrouver de plain-pied dans la vie
(Les Vases communicants, p. 11)
(..υπάρχει μια πόρτα, μισάνοιχτη, στην άλλη πλευρά της οποίας
πρέπει να κάνει κανείς μόνο ένα βήμα, αφήνοντας το σαθρό σπίτι
των ποιητών, για να βρεθεί ακριβώς μέσα στη ζωή.)

Το 1932 ο Αντρέ Μπρετόν (André  Breton, 1896-1966) ολοκληρώνει το βιβλίο του Συγκοινωνούντα δοχεία (Vases communicants), συντάσσοντας με έναν ειρωνικά ρεαλιστικό τρόπο, τη δική του σουρεαλιστική πραγματεία για την εμπειρία της ζωής, της έκφρασης και της πραγματικότητας, το θεμιτό και ονειρικό, το πραγματιστικό και εντέλει το ιδανικό -το δυνάμει επανασταστικό στη ζωή και την τέχνη.
Αυτή η σχηματική αλλά και βαθύτατα υπαρξιακή συγκρότηση λόγου και νόησης του Μπρετόν, για τη διαρκώς μεταβαλλόμενη αλλά και εξισορροπητική λειτουργία της καθημερινότητας, βρίσκει τη μεταφορά της στα συγκοινωνούντα δοχεία. Ακριβώς αυτό το ρευστό και συνάμα τόσο στέρεα αποδεδειγμένο φαινόμενο, είναι το εννοιολογικό υπόβαθρο στο οποίο θεμελιώνεται το σύνολο των έργων της Μαρίας Πασχαλίδου στη νέα της ατομική έκθεση⋅ είναι η διαδρομή που μας φέρνει πιο κοντά στην κατανόηση των έργων της: από το όνειρο (θέση) στην πραγματικότητα (αντίθεση) και από εκεί στην επανάσταση (σύνδεση και σύζευξη του υπαρκτού με το ιδανικό) και ούτω καθεξής.
Στη νέα σειρά έργων της συνθέτει αποτυπώσεις τοίχων, όπως τόσο στέρεα, επίμονα, αφοσιωμένα αλλά κι επίπονα κάνει εδώ και χρόνια, εξελίσσοντας το ερευνητικό της ενδιαφέρον για τις επιφάνειες κτηρίων που τις συντροφεύει η φθορά και ο χρόνος. Αυτή τη φορά με πλήρη έλεγχο και χρήση κάθε είδους υλικών που την εξυπηρετούν. Ανασυνθέτει με ρεαλιστική λεπτομέρεια και πιστότητα την πατίνα του καιρού, εμπλουτίζει με εικαστικά spolia μνήμης τη ζωγραφική επιφάνεια, αναδεικνύει τις ρυτίδες των επιφανειών, αφήνει να διαφανεί η ζωή και η φύση που βρίσκουν οπουδήποτε ρωγμές για να τρυπώνουν και να ανθίζουν. Παρεμβαίνει με ραφές –αρμογές ζωής και προστασίας– στην επιφάνεια του έργου, συντηρεί ισορροπίες ευάλωτες μεν, αλλά και βαθύτατα υπαρκτές. Με κάθε έργο της «χτίζει» εκ νέου μικροτείχη ζωής, νόησης και ψυχής, και εντέλει μας αποδεικνύει πόσο επαναστατική μπορεί να είναι η καλλιτεχνική πράξη και πρακτική.
Αλήθεια, εμείς πώς στεκόμαστε απέναντι στη φθαρτή πραγματικότητα; Πώς αντιλαμβανόμαστε και αντιδρούμε στην καθημερινότητα και πώς εντέλει συγκροτούμε τρόπους να αντιλαμβανόμαστε τη ζωή σε όλη την ισχύ αλλά και την ατέλειά της μέσα και πέρα από το όνειρο και το ρεαλισμό; Τι μπορούμε να μάθουμε μέσα από το εκφραστικό ιδίωμα της Πασχαλίδου, αυτό το κράμα γειωμένου ρεαλισμού και ονειρικής προβολής, από την δική της επαναστατική εκφραστική οδό; Η καλλιτεχνική της διάνοια αφήνεται στο όνειρο, χωρίς να αποκόβεται από την προσγειωμένη πραγματικότητα και επιτρέπει στα στοιχεία αυτά να συναντιούνται και να συγκοινωνούν μέσα από την απτή καλλιτεχνική της έκφραση.
Αν συνομιλούσαν με τον Antoni Tàpies, θα απολάμβαναν αμοιβαία την υποταγή τους στα «ασήμαντα» υλικά, θα συσσώρευαν χώμα και σοβά, επανασυστήνοντας τη δική τους, βαθιά προσωπική και πολιτική θέση. Αν μοιράζονταν κλωστές και σπάγκους με τον Στάθη Λογοθέτη, θα μας παρουσίαζαν από κοινού τους τρόπους με τους οποίους η ζωή πεισματικά κατορθώνει να επανέρχεται αναλλοίωτη ακόμη και στην πιο ευαλωτή μορφή της και φύση. Όλοι αυτοί οι τρόποι επαναπροσδιορισμού του υπαρκτού, η προσωπική αλήθεια μεταξύ ονείρου και επανάστασης, είναι το εικαστικό και θεωρητικό οπλοστάσιο της Μαρίας Πασχαλίδου με το οποίο αποδομεί τον κόσμο και τον ανασυντάσσει στα έργα της.
Η Πασχαλίδου καταφανώς και ακάματα διαθέτει στο έργο της συνέχεια, συνέπεια και αποτελεί μια (συν)κοινωνό του χρόνου, μια εκφράστρια της «διαρκούς αναδημιουργίας» του κόσμου. Αυτό που επανέρχεται σταθερά στο προσκήνιο μέσα από την καλλιτεχνική της έρευνα, είναι η επικοινωνία μεταξύ ορατού και αφανούς, μεταξύ της φθαρτότητας και της ανθεκτικότητας, είναι οι ταυτίσεις, οι συνδέσεις, οι συγκλίσεις των αναζητήσεων και επινοήσεων που προσδίδουν υλική υπόσταση σε αυτά τα επιτοίχια καταφύγια του νου. Και για αυτά ακριβώς της είμαστε ευγνώμονες.

Αρετή Λεοπούλου
Ιστορικός της τέχνης – επιμελήτρια

Communicating Vessels
Maria Paschalidou

… il y a là une porte entr-ouverte, au-delà de laquelle il n’y a plus qu’un pas à faire pour, au sortir de la maison vacil-lante des poètes, se retrouver de plain-pied dans la vie
(Les Vases communicants, p. 11)
(.. . there is a door, half-opened, on the other side of which
just one step has to be taken, in leaving the shaky house
of poets, to find oneself squarely within life.)

In 1932 André Breton (1896-1966) completed his book Communicating Vessels (Les Vases communicants), writing in an ironically realistic way his own surrealistic testimony about the experience of life, expressiveness and reality, the desired and the dreamy, the pragmatic and ultimately the ideal -the potentially revolutionary in life and art.
This schematic yet deeply existential constitution of Breton’s discourse and cognition, about the ever-changing yet balancing function of everyday life, finds its metaphor in the communicating vessels. It is precisely this fluid yet solidly proven phenomenon, that is the conceptual frame on which Maria Paschalidou’s oeuvre is founded in her new solo exhibition; the concept that brings us closer to understanding her artworks: from dream (position) to reality (opposition) and from there to revolution (connection of the existent with the ideal) -and so forth.
In her new series, Paschalidou creates mixed media walls, as she has so solidly, persistently, and dedicatedly done for years, developing her research interest in the surfaces of buildings that are accompanied by the wear and tear of time. This time, she has full control and uses all kinds of materials that serve her. She reconstructs with realistic detail the patina of time, enriches the painted surface with “pictorial spolia” of memory, highlights the wrinkles of surfaces, and lets life and nature shine through, finding cracks anywhere to burrow and bloom. She interferes with seams -seams of life and protection- on the surface of the work, preserving balances that are both vulnerable and profoundly existent. With each work she constructs anew microcosms of life, cognition and soul, and ultimately proves to us how revolutionary artistic practice can be.
Indeed, how do we stand in the face of perishable reality? How do we perceive and react to the quotidian and how do we construct manners of perceiving life in all its strength and imperfection within and beyond dream and realism? What can we learn from Paschalidou’s expressive idiom, this mixture of grounded realism and dream projection, from her own revolutionary expressive battle? Her artistic intellect follows the dream, without being cut off from grounded reality, and allows these elements to meet and communicate through her tangible artistic expression.
If they were to converse with Antoni Tàpies, they would mutually enjoy their subjugation of “insignificant” materials, accumulating dirt and plaster, reasserting their own deeply personal and political stand. If they shared threads and twine with Stathis Logothetis, they would jointly show us the ways in which life stubbornly manages to return, even in its most vulnerable form and nature. All these ways of redefining the existent, the personal truth between dream and revolution, are Maria Paschalidou’s visual and theoretical context in which she deconstructs the world and reconstitutes it in her work.
Paschalidou’s oeuvre is obviously and unceasingly continuous and consistent; she is a communicator of time, an expresser of the “perpetual recreation” of the world. What always returns to the fore through her artistic research, is the communication between the visible and the invisible, between perishability and durability; it is the identifications, the connections, the convergences of quests and inventions that give such material substance to these wall-shelters of the mind. And it is for all these qualities that we are grateful to her.

Areti Leopoulou
Art historian – curator